30/04/2018 / Genel / Hasan Baran Fırat,
Osmanlı-Türk Müziği Anket Çalışması
Bu yazıda Osmanlı-Türk müziği üzerine yakın bir tarihte gerçekleştirdiğimiz iki sorudan ibaret kısa anketin sonuçlarını paylaşacağım. Anketin soruları aşağıdaki gibidir;
- Osmanlı-Türk Müziği üzerine düşündüğünüzde aklınıza gelen ilk 10 ismi kronolojik olarak sıralayınız (Tarihi açıdan, kurucu kimliği haiz şahıslar).
- Besteciliği itibariyle sizin için öne çıkan 10 ismi sıralayınız (Estetik açıdan).
Anket, besteci, icracı ve araştırmacı olarak Türk müziği camiası içinde yer alan farklı yaş gruplarından kimselerle kontrollü olarak gerçekleştirilmiştir. Daha kapsamlı bir değerlendirme yapılabilmesi için gerek katılımcı sayısının gerekse 10 isimlik sınırın arttırılarak, anketin genişletilmesinde fayda vardır.
Söz konusu araştırma konusu, Osmanlı-Türk müziğinin en beğenilen bestecileri ve kurucu isimleridir. Her ne kadar başlangıçta akla gelebilecek ilk 10 isim anket öncesi de tahmin edilebilecek kısıtlı bir çerçevede olsa dahi anketin hem tarihe not düşmek hem de farklı eğilimleri tespit etmek açısından önemli veriler sağlayabileceği düşünülmüştür. Özellikle “geleneğin icadı”, kimlik tartışmaları, Osmanlı-Türk müziği tarih kurgusu ve güncel estetik zevkler üzerine temel düzeyde okumalara imkân verebilecek iki anket sorusu ile ilgili sonuçlar aşağıda sunulmuştur.
Ankete katılan 19 kişinin, Osmanlı-Türk müziği tarihi üzerine düşündüklerinde akıllarına gelen ilk 10 isim arasından en çok zikredilenlerin listesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.[1]
Birçok farklı değerlendirmeye tabi tutulabilecek bu sonuçlara, en çok dillendirilen isimler açısından bakıldığında dikkat çeken, 19 katılımcıdan İsmail Dede ve Itri’yi listelerine almayanların (ya da unutanların) olduğudur. Meragi, Itri, İsmail Dede ve Zekai Dede büyük çoğunlukça akla gelen ilk isimler olmuştur. İlk anda akla gelebileceklerden Safiyüddin Urmevi, Koca Osman, Ali Şirugani, Rauf Yekta gibi isimlerin listenin üst sıralarında kendilerine yer bulamamaları ise dikkat çekicidir. Katılımcıların büyük çoğunluğuna göre de Meragi, Osmanlı-Türk müziğine dahil görülürken ondan sonra gelen ilk isim 200-250 yıl sonra yaşamış olan Itri olmuştur. 15.-16. yüzyıllara tekabül eden bu ara halen Osmanlı-Türk müziği tarih yazım çalışmalarının da önemli konularından biri olmayı sürdürüyor.
Estetik temelde iletilen soruya verilen yanıtların çoğunluk grafiği ise aşağıda görülebilir.
Bu soruya verilen yanıtlar güncel Osmanlı-Türk müziği zevkinin hangi isim ve dönemlerde yoğunlaştığı tespitine imkân tanımaktadır. Yukarıda iletilen sonuçlardan da anlaşıldığı üzere ilk sorudan farkla, dillendirilen isimler daha günümüze yakın isimleri içermektedir. Buradan yola çıkarak iki soruya verilen besteci isimleri yaşadıkları yüzyıl aralıklarına göre analiz edilmiş, verilen cevapların kapladığı zaman haritası çıkarılmaya çalışılmıştır.
Yukarıdaki grafikte anketin ilk sorusuna verilen yanıtların zamana göre dağılımı görülmektedir. Aşağıda ise aynı zamansal dağılım estetik temelli ikinci soru için gerçekleştirilmiştir.
Bir anlamda zevk ve zihin dünyamızın zamansal haritasını ifade eden yukarıdaki grafiklerden de anlaşılacağı üzere güncel Osmanlı-Türk müziği zevki 19. ve 20.yy üzerinde yoğunlaşmaktadır. Estetik tercihlerin kapladığı zamansal alan söz konusu tarih olduğunda 100, 200 yıl geriye kadar genişlemektedir.
Anket sonuçlarından daha detaylı çıkarımlarda bulunmak isteyen okurlarımız için katılımcı isimleri hariç bizlere ulaşan verilerin tamamının paylaşılmasının uygun olacağını düşündük. Dileyen okurlarımız aşağıdaki linkten tüm anket sonuçlarına ulaşabilirler.
[1]Katılımcıların cevapları kronolojik sıralamalar açısından değerlendirildiğinde bazı küçük hatalar dışında bahsi geçen isimlerin yaşadığı dönemler ve listelerinin kapladığı alan ile ilgili yeterli bir bilgiyi haiz oldukları tespit edilmiştir.
